mirror of
https://github.com/privacyguides/privacyguides.org.git
synced 2025-10-16 04:32:11 +00:00
Download Translations from Crowdin (#2054)
This commit is contained in:
Crowdin Bot
135
i18n/nl/os/android-overview.md
Normal file
135
i18n/nl/os/android-overview.md
Normal file
@@ -0,0 +1,135 @@
|
||||
---
|
||||
title: Android Overzicht
|
||||
icon: simple/android
|
||||
---
|
||||
|
||||
Android is een veilig besturingssysteem met sterke [app sandboxing](https://source.android.com/security/app-sandbox), [Verified Boot](https://source.android.com/security/verifiedboot) (AVB), en een robuust [permission](https://developer.android.com/guide/topics/permissions/overview) control system.
|
||||
|
||||
## Het kiezen van een Android distributie
|
||||
|
||||
Wanneer je een Androidtelefoon koopt, wordt het standaardbesturingssysteem van het toestel vaak geleverd met een indringende integratie met apps en diensten die geen deel uitmaken van het [Android Open-Source Project](https://source.android.com/). Een voorbeeld hiervan zijn Google Play Services, die onherroepelijke rechten heeft om toegang te krijgen tot jouw bestanden, contactenopslag, oproeplogs, sms-berichten, locatie, camera, microfoon, hardware-identificaties, enzovoort. Deze apps en diensten vergroten het aanvalsoppervlak van jouw toestel en zijn de bron van diverse privacyproblemen met Android.
|
||||
|
||||
Dit probleem kan worden opgelost door een aangepaste Android-distributie te gebruiken die niet met een dergelijke invasieve integratie komt. Helaas schenden veel aangepaste Android-distributies vaak het Android-beveiligingsmodel door cruciale beveiligingsfuncties zoals AVB, terugdraaibeveiliging, firmware-updates, enzovoort, niet te ondersteunen. Sommige distributies leveren ook [`userdebug`](https://source.android.com/setup/build/building#choose-a-target) builds die root blootstellen via [ADB](https://developer.android.com/studio/command-line/adb) en [meer permissieve](https://github.com/LineageOS/android_system_sepolicy/search?q=userdebug&type=code) SELinux policies vereisen om debug-functies te accommoderen, wat resulteert in een verder verhoogd aanvalsoppervlak en een verzwakt beveiligingsmodel.
|
||||
|
||||
Idealiter, wanneer je een aangepaste Android distributie kiest, moet je ervoor zorgen dat het het Android beveiligingsmodel handhaaft. Op zijn minst zou de distributie productie builds moeten hebben, ondersteuning voor AVB, rollback bescherming, tijdige firmware en besturingssysteem updates, en SELinux in [enforcing mode](https://source.android.com/security/selinux/concepts#enforcement_levels). Al onze aanbevolen Android distributies voldoen aan deze criteria.
|
||||
|
||||
[Onze Android Systeemaanbevelingen :material-arrow-right-drop-circle:](../android.md ""){.md-button}
|
||||
|
||||
## Rooting vermijden
|
||||
|
||||
[Rooten van](https://en.wikipedia.org/wiki/Rooting_(Android)) Android-telefoons kan de veiligheid aanzienlijk verminderen omdat het het volledige [Android beveiligingsmodel verzwakt](https://en.wikipedia.org/wiki/Android_(operating_system)#Security_and_privacy). Dit kan de privacy verminderen mocht er een exploit zijn die door de verminderde beveiliging wordt geholpen. Bij veelgebruikte rootingmethoden wordt rechtstreeks met de opstartpartitie geknoeid, waardoor het onmogelijk is om een succesvolle Verified Boot uit te voeren. Apps die root vereisen zullen ook de systeempartitie wijzigen, wat betekent dat Verified Boot uitgeschakeld zou moeten blijven. Als root direct in de gebruikersinterface wordt blootgesteld, wordt ook het [aanvalsoppervlak](https://en.wikipedia.org/wiki/Attack_surface) van jouw apparaat vergroot en kan het helpen bij [privilege-escalatie](https://en.wikipedia.org/wiki/Privilege_escalation) kwetsbaarheden en omzeilen van SELinux-beleidslijnen.
|
||||
|
||||
Adblockers, die het [hosts file](https://en.wikipedia.org/wiki/Hosts_(file)) (AdAway) wijzigen en firewalls (AFWall+) die voortdurend root-toegang vereisen, zijn gevaarlijk en mogen niet worden gebruikt. Zij zijn ook niet de juiste manier om het beoogde doel te bereiken. Voor Adblocking stellen wij versleutelde [DNS](../dns.md) of [VPN](../vpn.md) serverblokkeringsoplossingen voor. RethinkDNS, TrackerControl en AdAway in niet-root modus zullen het VPN-slot innemen (door gebruik te maken van een lokale loopback VPN) waardoor je geen privacy verhogende diensten zoals Orbot of een echte VPN-server kunt gebruiken.
|
||||
|
||||
AFWall+ werkt op basis van de [packet filtering](https://en.wikipedia.org/wiki/Firewall_(computing)#Packet_filter) benadering en kan in sommige situaties omzeild worden.
|
||||
|
||||
Wij geloven niet dat de veiligheidsoffers die gemaakt worden door het rooten van een telefoon, de twijfelachtige privacyvoordelen van die apps waard zijn.
|
||||
|
||||
## Geverifieerde boot
|
||||
|
||||
[Geverifieerde Boot](https://source.android.com/security/verifiedboot) is een belangrijk onderdeel van het Android-beveiligingsmodel. Het biedt bescherming tegen [evil maid](https://en.wikipedia.org/wiki/Evil_maid_attack) aanvallen, malware persistentie, en zorgt ervoor dat beveiligingsupdates niet kunnen worden gedowngraded met [rollback protection](https://source.android.com/security/verifiedboot/verified-boot#rollback-protection).
|
||||
|
||||
Android 10 en hoger is overgestapt van volledige schijfversleuteling naar meer flexibele [bestandsgebaseerde versleuteling](https://source.android.com/security/encryption/file-based). Jouw gegevens worden versleuteld met unieke encryptiesleutels, en de bestanden van het besturingssysteem blijven onversleuteld.
|
||||
|
||||
Verified Boot garandeert de integriteit van de besturingssysteembestanden en voorkomt zo dat een tegenstander met fysieke toegang kan knoeien of malware op het apparaat kan installeren. In het onwaarschijnlijke geval dat malware in staat is om andere delen van het systeem te misbruiken en hogere geprivilegieerde toegang te verkrijgen, zal Verified Boot veranderingen aan de systeempartitie voorkomen en terugdraaien bij het herstarten van het apparaat.
|
||||
|
||||
OEM's zijn helaas alleen verplicht om de verspreiding van geverifieerde Boot op hun voorraad Android te ondersteunen. Slechts enkele OEM's, zoals Google, ondersteunen aangepaste AVB key enrollment op hun toestellen. Bovendien ondersteunen sommige AOSP afgeleiden zoals LineageOS of /e/ OS Verified Boot niet, zelfs niet op hardware met Verified Boot-ondersteuning voor besturingssystemen van derden. Wij raden je aan te controleren of er ondersteuning is op **voordat je** een nieuw apparaat aanschaft. AOSP-derivaten die geen Geverifieerde Boot ondersteunen, worden **niet** aanbevolen.
|
||||
|
||||
Veel OEM's hebben ook een gebroken uitvoering van Verified Boot waar je je bewust van moet zijn buiten hun marketing. De Fairphone 3 en 4 zijn bijvoorbeeld standaard niet veilig, aangezien de [standaard bootloader vertrouwt op de publieke AVB signing key](https://forum.fairphone.com/t/bootloader-avb-keys-used-in-roms-for-fairphone-3-4/83448/11). Dit breekt geverifieerd opstarten op een standaard Fairphone toestel, omdat het systeem alternatieve Android besturingssystemen zoals (zoals /e/) [zal opstarten zonder enige waarschuwing](https://source.android.com/security/verifiedboot/boot-flow#locked-devices-with-custom-root-of-trust) over aangepast besturingssysteem gebruik.
|
||||
|
||||
## Firmware-updates
|
||||
|
||||
Firmware-updates zijn van cruciaal belang voor het behoud van de veiligheid en zonder deze updates kan uw toestel niet veilig zijn. OEM's hebben ondersteuningsovereenkomsten met hun partners om de closed-source componenten voor een beperkte ondersteuningsperiode te leveren. Deze worden gedetailleerd beschreven in de maandelijkse [Android Security Bulletins](https://source.android.com/security/bulletin).
|
||||
|
||||
Aangezien de onderdelen van de telefoon, zoals de processor en de radiotechnologieën, afhankelijk zijn van closed-source componenten, moeten de updates door de respectieve fabrikanten worden verstrekt. Daarom is het belangrijk dat u een toestel koopt binnen een actieve ondersteuningscyclus. [Qualcomm](https://www.qualcomm.com/news/releases/2020/12/16/qualcomm-and-google-announce-collaboration-extend-android-os-support-and) en [Samsung](https://news.samsung.com/us/samsung-galaxy-security-extending-updates-knox/) ondersteunen hun toestellen gedurende 4 jaar, terwijl goedkopere producten vaak kortere ondersteuningscycli hebben. Met de introductie van de [Pixel 6](https://support.google.com/pixelphone/answer/4457705) maakt Google nu hun eigen SoC en zullen ze minimaal 5 jaar ondersteuning bieden.
|
||||
|
||||
EOL-apparaten die niet langer door de SoC-fabrikant worden ondersteund, kunnen geen firmware-updates ontvangen van OEM-verkopers of aftermarket-distributeurs van Android. Dit betekent dat beveiligingsproblemen met die apparaten onopgelost zullen blijven.
|
||||
|
||||
Fairphone, bijvoorbeeld, brengt hun toestellen op de markt met een ondersteuning van 6 jaar. De SoC (Qualcomm Snapdragon 750G op de Fairphone 4) heeft echter een aanzienlijk kortere EOL-datum. Dit betekent dat de firmware-beveiligingsupdates van Qualcomm voor de Fairphone 4 in september 2023 aflopen, ongeacht of Fairphone doorgaat met het uitbrengen van software-beveiligingsupdates.
|
||||
|
||||
## Android-versies
|
||||
|
||||
Het is belangrijk om geen [end-of-life](https://endoflife.date/android) versie van Android te gebruiken. Nieuwere versies van Android krijgen niet alleen beveiligingsupdates voor het besturingssysteem, maar ook belangrijke updates die privacy verbeteren. Bijvoorbeeld, [vóór Android 10](https://developer.android.com/about/versions/10/privacy/changes) konden alle apps met de toestemming [`READ_PHONE_STATE`](https://developer.android.com/reference/android/Manifest.permission#READ_PHONE_STATE) toegang krijgen tot gevoelige en unieke serienummers van uw telefoon, zoals [IMEI](https://en.wikipedia.org/wiki/International_Mobile_Equipment_Identity), [MEID](https://en.wikipedia.org/wiki/Mobile_equipment_identifier), en uw SIM-kaart [IMSI](https://en.wikipedia.org/wiki/International_mobile_subscriber_identity). Nu moeten dat systeem-apps zijn om dit te kunnen doen. Systeem-apps worden alleen geleverd door de OEM of de Android-distributie.
|
||||
|
||||
## Android-machtigingen
|
||||
|
||||
[Machtigingen op Android](https://developer.android.com/guide/topics/permissions/overview) geven je controle over welke apps toegang krijgen. Google brengt regelmatig [verbeteringen aan](https://developer.android.com/about/versions/11/privacy/permissions) in het toestemmingssysteem in elke opeenvolgende versie. Alle apps die je installeert zijn strikt [sandboxed](https://source.android.com/security/app-sandbox), daarom is het niet nodig om antivirus apps te installeren. Een smartphone met de nieuwste versie van Android zal altijd veiliger zijn dan een oude smartphone met een antivirus waarvoor je betaald heeft. Het is beter om niet te betalen voor antivirussoftware en geld te sparen om een nieuwe smartphone te kopen, zoals een Google Pixel.
|
||||
|
||||
Als je een app wilt gebruiken waar je niet zeker van bent, kun je overwegen een gebruikers- of werkprofiel te gebruiken.
|
||||
|
||||
## Mediatoegang
|
||||
|
||||
Heel wat toepassingen laten je toe een bestand te "delen" met hen voor het uploaden van media. Als je bijvoorbeeld een foto naar Twitter wilt tweeten, geef Twitter dan geen toegang tot jouw "media en foto's", want dan heeft het toegang tot al jouw foto's. Ga in plaats daarvan naar je bestandsbeheerder (documentsUI), houd de foto vast en deel hem dan met Twitter.
|
||||
|
||||
## Gebruikers Profielen
|
||||
|
||||
Meervoudige gebruikersprofielen zijn te vinden in **Instellingen** → **Systeem** → **Meervoudige gebruikers** en zijn de eenvoudigste manier om te isoleren in Android.
|
||||
|
||||
Met gebruikersprofielen kun je beperkingen opleggen aan een specifiek profiel, zoals: bellen, sms'en of apps installeren op het toestel. Elk profiel wordt versleuteld met zijn eigen versleutelingscode en heeft geen toegang tot de gegevens van andere profielen. Zelfs de eigenaar van het apparaat kan de gegevens van andere profielen niet bekijken zonder hun wachtwoord te kennen. Meervoudige gebruikersprofielen zijn een veiligere methode van isolatie.
|
||||
|
||||
## Werkprofiel
|
||||
|
||||
[Werkprofielen](https://support.google.com/work/android/answer/6191949) zijn een andere manier om afzonderlijke apps te isoleren en kunnen handiger zijn dan afzonderlijke gebruikersprofielen.
|
||||
|
||||
Een **apparaatcontroller** zoals [Shelter](#recommended-apps) is vereist, tenzij je CalyxOS gebruikt die er een bevat.
|
||||
|
||||
Het werkprofiel is afhankelijk van een apparaatcontroller om te kunnen functioneren. Functies zoals *File Shuttle* en *contact zoeken blokkeren* of enige vorm van isolatiefuncties moeten door de controller worden geïmplementeerd. Je moet de apparaatcontroller-app ook volledig vertrouwen, aangezien deze volledige toegang heeft tot jouw gegevens binnen het werkprofiel.
|
||||
|
||||
Deze methode is over het algemeen minder veilig dan een secundair gebruikersprofiel; het biedt je echter wel het gemak dat je tegelijkertijd apps kunt uitvoeren in zowel het werk- als het persoonlijke profiel.
|
||||
|
||||
## VPN Killswitch
|
||||
|
||||
Android 7 en hoger ondersteunt een VPN killswitch en het is beschikbaar zonder de noodzaak om apps van derden te installeren. Deze functie kan lekken voorkomen als de VPN wordt verbroken. Het kan gevonden worden in :gear: **Instellingen** → **Netwerk & internet** → **VPN** → :gear: → **Blokkeer verbindingen zonder VPN**.
|
||||
|
||||
## Globale schakelaars
|
||||
|
||||
Moderne Android-toestellen hebben globale toggles voor het uitschakelen van Bluetooth en locatiediensten. Android 12 introduceerde toggles voor de camera en microfoon. Wanneer u deze functies niet gebruikt, raden wij je aan ze uit te schakelen. Apps kunnen geen gebruik maken van uitgeschakelde functies (zelfs niet als daarvoor individuele toestemming is verleend) totdat ze weer zijn ingeschakeld.
|
||||
|
||||
## Google
|
||||
|
||||
Als je een apparaat gebruikt met Google-diensten, hetzij ujouw standaard besturingssysteem of een besturingssysteem dat Google Play Services veilig sandboxed zoals GrapheneOS, zijn er een aantal extra wijzigingen die je kunt aanbrengen om jouw privacy te verbeteren. We raden nog steeds aan om Google diensten volledig te vermijden, of om Google Play diensten te beperken tot een specifiek gebruiker/werkprofiel door een apparaatcontroller zoals *Shelter* te combineren met GrapheneOS's Sandboxed Google Play.
|
||||
|
||||
### Geavanceerd beschermingsprogramma
|
||||
|
||||
Als je een Google-account hebt, raden wij je aan je in te schrijven voor het [Advanced Protection Program](https://landing.google.com/advancedprotection/). Het is gratis beschikbaar voor iedereen met twee of meer hardware beveiligingssleutels met [FIDO](../basics/multi-factor-authentication.md#fido-fast-identity-online) ondersteuning.
|
||||
|
||||
Het geavanceerde beschermingsprogramma biedt verbeterde controle op bedreigingen en maakt het mogelijk:
|
||||
|
||||
- Strengere tweefactorauthenticatie; bv. dat [FIDO](../basics/multi-factor-authentication.md#fido-fast-identity-online) **moet worden gebruikt** en dat het gebruik van [SMS OTP's](../basics/multi-factor-authentication.md#sms-or-email-mfa), [TOTP](../basics/multi-factor-authentication.md#time-based-one-time-password-totp) en [OAuth](https://en.wikipedia.org/wiki/OAuth)niet is toegestaan
|
||||
- Alleen Google en geverifieerde apps van derden hebben toegang tot accountgegevens
|
||||
- Scannen van inkomende e-mails op Gmail-accounts voor [phishing](https://en.wikipedia.org/wiki/Phishing#Email_phishing) pogingen
|
||||
- Strengere [veilige browser scannen](https://www.google.com/chrome/privacy/whitepaper.html#malware) met Google Chrome
|
||||
- Striktere herstelprocedure voor accounts met verloren inloggegevens
|
||||
|
||||
Als je gebruikmaakt van niet-sandboxed Google Play Services (gebruikelijk op standaard besturingssystemen), wordt het Advanced Protection Program ook geleverd met [extra voordelen](https://support.google.com/accounts/answer/9764949?hl=en), zoals:
|
||||
|
||||
- Installatie van apps buiten de Google Play Store, de app-winkel van de leverancier van het besturingssysteem of via [`adb`](https://en.wikipedia.org/wiki/Android_Debug_Bridge)is niet toegestaan
|
||||
- Verplichte automatische apparaatscan met [Play Protect](https://support.google.com/googleplay/answer/2812853?hl=en#zippy=%2Chow-malware-protection-works%2Chow-privacy-alerts-work)
|
||||
- Je waarschuwt voor niet geverifieerde toepassingen
|
||||
|
||||
### Google Play Systeem Updates
|
||||
|
||||
In het verleden moesten beveiligingsupdates voor Android worden verzonden door de leverancier van het besturingssysteem. Android is meer modulair geworden vanaf Android 10, en Google kan beveiligingsupdates pushen voor **sommige** systeemcomponenten via de bevoorrechte Play Services.
|
||||
|
||||
Als je een EOL-apparaat hebt dat met Android 10 of hoger wordt geleverd en geen van onze aanbevolen besturingssystemen op jouw apparaat kunt uitvoeren, kun je waarschijnlijk beter bij jouw OEM Android-installatie blijven (in tegenstelling tot een besturingssysteem dat hier niet wordt vermeld, zoals LineageOS of /e/ OS). Hierdoor kunt je **sommige** beveiligingsfixes van Google ontvangen, terwijl je het Android beveiligingsmodel niet schendt door een onveilig Android derivaat te gebruiken en jouw aanvalsoppervlak te vergroten. We raden nog steeds aan zo snel mogelijk te upgraden naar een ondersteund apparaat.
|
||||
|
||||
### Reclame-ID
|
||||
|
||||
Alle apparaten waarop Google Play Services zijn geïnstalleerd, genereren automatisch een [-reclame-ID](https://support.google.com/googleplay/android-developer/answer/6048248?hl=en) die wordt gebruikt voor gerichte reclame. Schakel deze functie uit om de over je verzamelde gegevens te beperken.
|
||||
|
||||
Op Android distributies met [Sandboxed Google Play](https://grapheneos.org/usage#sandboxed-google-play), ga naar :gear: **Instellingen** → **Apps** → **Sandboxed Google Play** → **Google Instellingen** → **Advertenties**, en selecteer *Verwijder reclame ID*.
|
||||
|
||||
Op Android distributies met geprivilegieerde Google Play Services (zoals standaard OSes), kan de instelling op een van verschillende locaties staan. Check
|
||||
|
||||
- :gear: **Instellingen** → **Google** → **Advertenties**
|
||||
- :gear: **Instellingen** → **Privacy** → **Advertenties**
|
||||
|
||||
Je krijgt de optie om jouw advertentie-ID te verwijderen of om *af te melden voor op interesses gebaseerde advertenties*, dit varieert tussen OEM-distributies van Android. Als de mogelijkheid wordt geboden om de reclame-ID te wissen, heeft dat de voorkeur. Zo niet, zorg er dan voor dat je je afmeldt en jouw reclame-ID reset.
|
||||
|
||||
### SafetyNet en Play Integrity API
|
||||
|
||||
[SafetyNet](https://developer.android.com/training/safetynet/attestation) en de [Play Integrity API's](https://developer.android.com/google/play/integrity) worden over het algemeen gebruikt voor [bankapps](https://grapheneos.org/usage#banking-apps). Veel bank apps zullen prima werken in GrapheneOS met sandboxed Play services, maar sommige niet-financiële apps hebben hun eigen grove anti-tampering mechanismen die kunnen falen. GrapheneOS doorstaat de `basicIntegrity` check, maar niet de certificeringscheck `ctsProfileMatch`. Toestellen met Android 8 of later hebben hardware-attestondersteuning die niet kan worden omzeild zonder gelekte sleutels of ernstige kwetsbaarheden.
|
||||
|
||||
Wat Google Wallet betreft, wij raden dit niet aan vanwege hun [privacybeleid](https://payments.google.com/payments/apis-secure/get_legal_document?ldo=0&ldt=privacynotice&ldl=en), waarin staat dat je zich moet afmelden als je niet wilt dat jouw kredietwaardigheid en persoonlijke gegevens worden gedeeld met affiliate marketingdiensten.
|
||||
|
||||
--8<-- "includes/abbreviations.nl.txt"
|
||||
143
i18n/nl/os/linux-overview.md
Normal file
143
i18n/nl/os/linux-overview.md
Normal file
@@ -0,0 +1,143 @@
|
||||
---
|
||||
title: Linux Overzicht
|
||||
icon: simple/linux
|
||||
---
|
||||
|
||||
Vaak wordt aangenomen dat [open-source](https://en.wikipedia.org/wiki/Open-source_software) software inherent veilig is omdat de broncode beschikbaar is. Er wordt verwacht dat er regelmatig communautaire verificatie plaatsvindt; dit is echter niet altijd [het geval](https://seirdy.one/posts/2022/02/02/floss-security/). Het hangt af van een aantal factoren, zoals de activiteit van het project, de ervaring van de ontwikkelaar, de striktheid waarmee [code wordt gereviewd](https://en.wikipedia.org/wiki/Code_review), en hoe vaak aandacht wordt besteed aan specifieke delen van de [codebase](https://en.wikipedia.org/wiki/Codebase) die misschien jarenlang onaangeroerd zijn gebleven.
|
||||
|
||||
Op dit moment heeft desktop GNU/Linux enkele gebieden die beter zouden kunnen dan hun propriëtaire tegenhangers, bijv.:
|
||||
|
||||
- Een geverifieerde opstartketen, in tegenstelling tot Apple's [Secure Boot](https://support.apple.com/guide/security/startup-security-utility-secc7b34e5b5/web) (met [Secure Enclave](https://support.apple.com/guide/security/secure-enclave-sec59b0b31ff/1/web/1)), Android's [Verified Boot](https://source.android.com/security/verifiedboot) of Microsoft Windows's [opstartproces](https://docs.microsoft.com/en-us/windows/security/information-protection/secure-the-windows-10-boot-process) met [TPM](https://docs.microsoft.com/en-us/windows/security/information-protection/tpm/how-windows-uses-the-tpm). Deze voorzieningen en hardwaretechnologieën kunnen allemaal helpen om aanhoudende sabotage door malware of [evil maid attacks te voorkomen](https://en.wikipedia.org/wiki/Evil_Maid_attack)
|
||||
- Sterke sandboxing-oplossing zoals die welke te vinden is in [macOS](https://developer.apple.com/library/archive/documentation/Security/Conceptual/AppSandboxDesignGuide/AboutAppSandbox/AboutAppSandbox.html), [ChromeOS](https://chromium.googlesource.com/chromiumos/docs/+/HEAD/sandboxing.md), en [Android](https://source.android.com/security/app-sandbox). Veelgebruikte Linux sandboxing oplossingen zoals [Flatpak](https://docs.flatpak.org/en/latest/sandbox-permissions.html) en [Firejail](https://firejail.wordpress.com/) hebben nog een lange weg te gaan
|
||||
- Sterke [exploit mitigations](https://madaidans-insecurities.github.io/linux.html#exploit-mitigations)
|
||||
|
||||
Ondanks deze nadelen zijn desktop GNU/Linux distributies geweldig als je dat wilt:
|
||||
|
||||
- Vermijd telemetrie die vaak gepaard gaat met propriëtaire besturingssystemen
|
||||
- Handhaving van [softwarevrijheid](https://www.gnu.org/philosophy/free-sw.en.html#four-freedoms)
|
||||
- Hebben speciaal gebouwde systemen zoals [Whonix](https://www.whonix.org) of [Tails](https://tails.boum.org/)
|
||||
|
||||
Op onze website wordt de term "Linux" doorgaans gebruikt om desktop GNU/Linux-distributies te beschrijven. Andere besturingssystemen die ook de Linux-kernel gebruiken, zoals ChromeOS, Android en Qubes OS, worden hier niet besproken.
|
||||
|
||||
[Onze Linux-aanbevelingen :material-arrow-right-drop-circle:](../desktop.md ""){.md-button}
|
||||
|
||||
## Uw distributie kiezen
|
||||
|
||||
Niet alle Linux-distributies zijn gelijk geschapen. Hoewel onze Linux-aanbevelingspagina niet bedoeld is als een gezaghebbende bron over welke distributie je zou moeten gebruiken, zijn er een paar dingen die je in gedachten moet houden bij het kiezen van de distributie die je wilt gebruiken.
|
||||
|
||||
### Vrijgave cyclus
|
||||
|
||||
Wij raden je ten zeerste aan distributies te kiezen die dicht bij de stabiele upstream software releases blijven, vaak aangeduid als rolling release distributies. Dit komt omdat distributies met een bevroren releasecyclus vaak de pakketversies niet bijwerken en achterlopen op beveiligingsupdates.
|
||||
|
||||
Voor bevroren distributies wordt van pakketbeheerders verwacht dat ze patches backporteren om kwetsbaarheden te verhelpen (Debian is zo'n [voorbeeld](https://www.debian.org/security/faq#handling)) in plaats van de software aan te passen aan de "volgende versie" die door de upstream-ontwikkelaar wordt uitgebracht. Sommige beveiligingsfixes [krijgen](https://arxiv.org/abs/2105.14565) helemaal geen [CVE](https://en.wikipedia.org/wiki/Common_Vulnerabilities_and_Exposures) (vooral minder populaire software) en komen daarom niet in de distributie met dit patchingmodel. Als gevolg daarvan worden kleine beveiligingsupdates soms uitgesteld tot de volgende grote release.
|
||||
|
||||
Wij geloven niet dat het een goed idee is om pakketten tegen te houden en tussentijdse patches toe te passen, aangezien dit afwijkt van de manier waarop de ontwikkelaar de software bedoeld zou kunnen hebben. [Richard Brown](https://rootco.de/aboutme/) heeft hier een presentatie over:
|
||||
|
||||
<div class="yt-embed">
|
||||
<iframe width="560" height="315" src="https://invidious.privacyguides.net/embed/i8c0mg_mS7U?local=true" title="Regelmatig uitbrengen is verkeerd, Roll voor je leven" frameborder="0" allow="accelerometer; autoplay; clipboard-write; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture" allowfullscreen></iframe>
|
||||
</div>
|
||||
|
||||
### Traditionele vs. Atomische updates
|
||||
|
||||
Traditioneel worden Linux distributies bijgewerkt door sequentieel de gewenste pakketten bij te werken. Traditionele updates zoals die gebruikt worden in Fedora, Arch Linux, en Debian gebaseerde distributies kunnen minder betrouwbaar zijn als er een fout optreedt tijdens het updaten.
|
||||
|
||||
Atomic updating distributies passen updates volledig of helemaal niet toe. Typisch zijn transactionele updatesystemen ook atomair.
|
||||
|
||||
Een transactioneel updatesysteem creëert een momentopname die wordt gemaakt voor en na het toepassen van een update. Als een update op een bepaald moment mislukt (bijvoorbeeld door een stroomstoring), kan de update gemakkelijk worden teruggezet naar een "laatst bekende goede staat"
|
||||
|
||||
De Atomic update methode wordt gebruikt voor immutable distributies zoals Silverblue, Tumbleweed, en NixOS en kan betrouwbaarheid bereiken met dit model. [Adam Šamalík](https://twitter.com/adsamalik) gaf een presentatie over hoe `rpm-ostree` werkt met Silverblue:
|
||||
|
||||
<div class="yt-embed">
|
||||
<iframe width="560" height="315" src="https://invidious.privacyguides.net/embed/-hpV5l-gJnQ?local=true" title="Laten we Fedora Silverblue proberen - een onveranderbaar desktop OS! - Adam Šamalik" frameborder="0" allow="accelerometer; autoplay; clipboard-write; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture" allowfullscreen></iframe>
|
||||
</div>
|
||||
|
||||
### "Beveiligingsgerichte" distributies
|
||||
|
||||
Er bestaat vaak enige verwarring over "op veiligheid gerichte" distributies en "pentesting"-distributies. Een snelle zoekactie naar "de veiligste Linux-distributie" levert vaak resultaten op als Kali Linux, Black Arch en Parrot OS. Deze distributies zijn offensieve penetratietestdistributies die hulpmiddelen bundelen voor het testen van andere systemen. Ze bevatten geen "extra beveiliging" of defensieve maatregelen voor normaal gebruik.
|
||||
|
||||
### Arch-gebaseerde distributies
|
||||
|
||||
Arch-gebaseerde distributies worden niet aanbevolen voor mensen die nieuw zijn met Linux, ongeacht de distributie. Arch heeft geen distributie update mechanisme voor de onderliggende software keuzes. Als gevolg daarvan moet je op de hoogte blijven van de huidige trends en technologieën overnemen naarmate deze oudere praktijken verdringen.
|
||||
|
||||
Voor een veilig systeem wordt ook verwacht dat je voldoende Linux kennis hebt om de beveiliging van hun systeem goed in te stellen, zoals het aannemen van een [mandatory access control](https://en.wikipedia.org/wiki/Mandatory_access_control) systeem, het opzetten van [kernel module](https://en.wikipedia.org/wiki/Loadable_kernel_module#Security) blacklists, het harden van boot parameters, het manipuleren van [sysctl](https://en.wikipedia.org/wiki/Sysctl) parameters, en weten welke componenten ze nodig hebben zoals [Polkit](https://en.wikipedia.org/wiki/Polkit).
|
||||
|
||||
Iedereen die gebruik maakt van de [Arch User Repository (AUR)](https://wiki.archlinux.org/title/Arch_User_Repository), **moet zich** comfortabel voelen bij het auditen van PKGBUILDs die ze vanuit die service installeren. AUR-pakketten zijn door de gemeenschap geproduceerde inhoud en worden op geen enkele manier doorgelicht, en zijn daarom kwetsbaar voor aanvallen op de softwareketen, wat in het verleden inderdaad is gebeurd [](https://www.bleepingcomputer.com/news/security/malware-found-in-arch-linux-aur-package-repository/). AUR moet altijd met mate worden gebruikt en vaak is er veel slecht advies op verschillende pagina's die mensen zonder voldoende waarschuwing opdragen om blindelings [AUR helpers](https://wiki.archlinux.org/title/AUR_helpers) te gebruiken. Vergelijkbare waarschuwingen gelden voor het gebruik van Personal Package Archives (PPA's) van derden op Debian gebaseerde distributies of Community Projects (COPR) op Fedora.
|
||||
|
||||
Als je ervaring hebt met Linux en een Arch-gebaseerde distributie wilt gebruiken, raden wij alleen Arch Linux zelf aan, niet een van zijn afgeleiden. Wij raden deze twee Arch-derivaten specifiek af:
|
||||
|
||||
- **Manjaro**: Deze distributie houdt pakketten 2 weken achter om er zeker van te zijn dat hun eigen veranderingen niet kapot gaan, niet om er zeker van te zijn dat upstream stabiel is. Wanneer AUR pakketten worden gebruikt, worden ze vaak gebouwd tegen de laatste [bibliotheken](https://en.wikipedia.org/wiki/Library_(computing)) uit Arch's repositories.
|
||||
- **Garuda**: Zij gebruiken [Chaotic-AUR](https://aur.chaotic.cx/) die automatisch en blindelings pakketten compileert uit de AUR. Er is geen verificatieproces om ervoor te zorgen dat de AUR-pakketten niet te lijden hebben van aanvallen op de toeleveringsketen.
|
||||
|
||||
### Kicksecure
|
||||
|
||||
Hoewel we sterk afraden om verouderde distributies zoals Debian te gebruiken, als je besluit om het te gebruiken, stellen we voor dat je [](https://www. kicksecure. com/wiki/Debian) omzet in [Kicksecure](https://www.kicksecure.com/). Kicksecure is, in oversimplistische termen, een verzameling scripts, configuraties en pakketten die het aanvalsoppervlak van Debian aanzienlijk verkleinen. Het dekt standaard een heleboel aanbevelingen voor privacy en hardening.
|
||||
|
||||
### Linux-libre kernel en "Libre" distributies
|
||||
|
||||
Wij raden **sterk af om** de Linux-libre kernel te gebruiken, aangezien [beveiligingsbeperkingen verwijdert](https://www.phoronix.com/scan.php?page=news_item&px=GNU-Linux-Libre-5.7-Released) en [om ideologische redenen kernelwaarschuwingen](https://news.ycombinator.com/item?id=29674846) over kwetsbare microcode onderdrukt.
|
||||
|
||||
## Algemene aanbevelingen
|
||||
|
||||
### Schijfversleuteling
|
||||
|
||||
De meeste Linux-distributies hebben een optie in het installatieprogramma om [LUKS](../encryption.md#linux-unified-key-setup) FDE in te schakelen. Als deze optie niet is ingesteld tijdens de installatie, zult je een back-up van jouw gegevens moeten maken en opnieuw moeten installeren, aangezien de versleuteling wordt toegepast na [schijfpartitionering](https://en.wikipedia.org/wiki/Disk_partitioning), maar voordat [bestandssystemen](https://en.wikipedia.org/wiki/File_system) worden geformatteerd. We raden je ook aan jouw opslagapparaat veilig te wissen:
|
||||
|
||||
- [Veilig wissen van gegevens :material-arrow-right-drop-circle:](https://blog.privacyguides.org/2022/05/25/secure-data-erasure/)
|
||||
|
||||
### Wissel
|
||||
|
||||
Overweeg het gebruik van [ZRAM](https://wiki.archlinux.org/title/Swap#zram-generator) of [versleutelde swap](https://wiki.archlinux.org/title/Dm-crypt/Swap_encryption) in plaats van onversleutelde swap om potentiële beveiligingsproblemen te vermijden met gevoelige gegevens die naar [swap space](https://en.wikipedia.org/wiki/Memory_paging)worden geduwd. Op Fedora gebaseerde distributies [gebruiken standaard ZRAM](https://fedoraproject.org/wiki/Changes/SwapOnZRAM).
|
||||
|
||||
### Wayland
|
||||
|
||||
We raden aan een desktopomgeving te gebruiken die het [Wayland](https://en.wikipedia.org/wiki/Wayland_(display_server_protocol)) weergaveprotocol ondersteunt, aangezien het ontwikkeld is met beveiliging [in gedachten](https://lwn.net/Articles/589147/). Zijn voorganger, [X11](https://en.wikipedia.org/wiki/X_Window_System), ondersteunt geen GUI isolatie, waardoor alle vensters [scherm kunnen opnemen, loggen en invoer injecteren in andere vensters](https://blog.invisiblethings.org/2011/04/23/linux-security-circus-on-gui-isolation.html), waardoor elke poging tot sandboxing zinloos wordt. Hoewel er opties zijn om geneste X11 te doen, zoals [Xpra](https://en.wikipedia.org/wiki/Xpra) of [Xephyr](https://en.wikipedia.org/wiki/Xephyr), komen ze vaak met negatieve prestatiegevolgen en zijn ze niet handig op te zetten en hebben ze geen voorkeur boven Wayland.
|
||||
|
||||
Gelukkig hebben veelgebruikte omgevingen zoals [GNOME](https://www.gnome.org), [KDE](https://kde.org), en de window manager [Sway](https://swaywm.org) ondersteuning voor Wayland. Sommige distributies zoals Fedora en Tumbleweed gebruiken het standaard, en sommige andere zullen dat misschien in de toekomst doen aangezien X11 in [harde onderhoudsmodus is](https://www.phoronix.com/scan.php?page=news_item&px=X.Org-Maintenance-Mode-Quickly). Als je een van deze omgevingen gebruikt is het zo eenvoudig als het selecteren van de "Wayland" sessie bij de desktop display manager ([GDM](https://en.wikipedia.org/wiki/GNOME_Display_Manager), [SDDM](https://en.wikipedia.org/wiki/Simple_Desktop_Display_Manager)).
|
||||
|
||||
Wij raden **aan tegen** door desktop omgevingen of window managers te gebruiken die geen Wayland ondersteuning hebben, zoals Cinnamon (standaard op Linux Mint), Pantheon (standaard op Elementary OS), MATE, Xfce, en i3.
|
||||
|
||||
### Eigen firmware (Microcode Updates)
|
||||
|
||||
Linux-distributies zoals die van [Linux-libre](https://en.wikipedia.org/wiki/Linux-libre) of DIY (Arch Linux) worden niet geleverd met de propriëtaire [microcode](https://en.wikipedia.org/wiki/Microcode) updates die vaak kwetsbaarheden patchen. Enkele opmerkelijke voorbeelden van deze kwetsbaarheden zijn [Spectre](https://en.wikipedia.org/wiki/Spectre_(security_vulnerability)), [Meltdown](https://en.wikipedia.org/wiki/Meltdown_(security_vulnerability)), [SSB](https://en.wikipedia.org/wiki/Speculative_Store_Bypass), [Foreshadow](https://en.wikipedia.org/wiki/Foreshadow), [MDS](https://en.wikipedia.org/wiki/Microarchitectural_Data_Sampling), [SWAPGS](https://en.wikipedia.org/wiki/SWAPGS_(security_vulnerability)), en andere [hardwarekwetsbaarheden](https://www.kernel.org/doc/html/latest/admin-guide/hw-vuln/index.html).
|
||||
|
||||
Wij **bevelen** ten zeerste aan dat je de microcode-updates installeert, aangezien jouw CPU al vanaf de fabriek op de eigen microcode draait. Fedora en openSUSE hebben beide standaard de microcode updates toegepast.
|
||||
|
||||
### Updates
|
||||
|
||||
De meeste Linux-distributies zullen automatisch updates installeren of u eraan herinneren om dat te doen. Het is belangrijk om jouw besturingssysteem up-to-date te houden, zodat jouw software wordt gepatcht wanneer een kwetsbaarheid wordt gevonden.
|
||||
|
||||
Sommige distributies (vooral die gericht zijn op gevorderde gebruikers) zijn aan de kale kant en verwachten dat je dingen zelf doet (bijvoorbeeld Arch of Debian). Hiervoor moet de "pakketbeheerder" (`apt`, `pacman`, `dnf`, enz.) handmatig worden uitgevoerd om belangrijke beveiligingsupdates te ontvangen.
|
||||
|
||||
Bovendien downloaden sommige distributies firmware-updates niet automatisch. Daarvoor moet je [`fwupd`](https://wiki.archlinux.org/title/Fwupd)installeren.
|
||||
|
||||
## Privacy Tweaks
|
||||
|
||||
### MAC-adres randomisatie
|
||||
|
||||
Veel desktop Linux distributies (Fedora, openSUSE, enz.) worden geleverd met [NetworkManager](https://en.wikipedia.org/wiki/NetworkManager), om Ethernet en Wi-Fi instellingen te configureren.
|
||||
|
||||
Het is mogelijk om [te randomiseren](https://fedoramagazine.org/randomize-mac-address-nm/) het [MAC adres](https://en.wikipedia.org/wiki/MAC_address) bij gebruik van NetworkManager. Dit zorgt voor wat meer privacy op Wi-Fi-netwerken, omdat het moeilijker wordt specifieke apparaten op het netwerk waarmee u verbonden bent, te traceren. Het doet [**niet**](https://papers.mathyvanhoef.com/wisec2016.pdf) maakt je anoniem.
|
||||
|
||||
Wij raden aan de instelling te wijzigen in **random** in plaats van **stable**, zoals voorgesteld in het [artikel](https://fedoramagazine.org/randomize-mac-address-nm/).
|
||||
|
||||
Als je [systemd-networkd](https://en.wikipedia.org/wiki/Systemd#Ancillary_components)gebruikt, moet je [`MACAddressPolicy=random`](https://www.freedesktop.org/software/systemd/man/systemd.link.html#MACAddressPolicy=) instellen, waardoor [RFC 7844 (Anonymity Profiles for DHCP Clients)](https://www.freedesktop.org/software/systemd/man/systemd.network.html#Anonymize=)wordt ingeschakeld.
|
||||
|
||||
Het heeft niet veel zin om het MAC-adres voor Ethernetverbindingen te randomiseren, aangezien een systeembeheerder je kan vinden door te kijken naar de poort die je gebruikt op de [netwerkswitch](https://en.wikipedia.org/wiki/Network_switch). Het willekeurig maken van Wi-Fi MAC-adressen hangt af van de ondersteuning door de firmware van de Wi-Fi.
|
||||
|
||||
### Andere identificatiemiddelen
|
||||
|
||||
Er zijn andere systeemidentifiers waar u misschien voorzichtig mee moet zijn. Je moet hier eens over nadenken om te zien of dit van toepassing is op jouw [dreigingsmodel](../basics/threat-modeling.md):
|
||||
|
||||
- **Hostnamen:** De hostnaam van jouw systeem wordt gedeeld met de netwerken waarmee je verbinding maakt. Je kunt beter geen identificerende termen zoals jouw naam of besturingssysteem in jouw hostnaam opnemen, maar het bij algemene termen of willekeurige strings houden.
|
||||
- **Gebruikersnamen:** Ook jouw gebruikersnaam wordt op verschillende manieren in jouw systeem gebruikt. Gebruik liever algemene termen als "gebruiker" dan jouw eigenlijke naam.
|
||||
- **Machine ID:**: Tijdens de installatie wordt een unieke machine ID gegenereerd en opgeslagen op jouw toestel. Overweeg [het in te stellen op een generieke ID](https://madaidans-insecurities.github.io/guides/linux-hardening.html#machine-id).
|
||||
|
||||
### Systeemtelling
|
||||
|
||||
Het Fedora Project [telt](https://fedoraproject.org/wiki/Changes/DNF_Better_Counting) hoeveel unieke systemen toegang hebben tot zijn spiegels door gebruik te maken van een [`countme`](https://fedoraproject.org/wiki/Changes/DNF_Better_Counting#Detailed_Description) variabele in plaats van een uniek ID. Fedora doet dit om de belasting te bepalen en waar nodig betere servers voor updates te voorzien.
|
||||
|
||||
Deze [optie](https://dnf.readthedocs.io/en/latest/conf_ref.html#options-for-both-main-and-repo) staat momenteel standaard uit. We raden aan om `countme=false` toe te voegen aan `/etc/dnf/dnf.conf` voor het geval het in de toekomst wordt ingeschakeld. Op systemen die `rpm-ostree` gebruiken, zoals Silverblue, wordt de countme optie uitgeschakeld door de [rpm-ostree-countme](https://fedoramagazine.org/getting-better-at-counting-rpm-ostree-based-systems/) timer te maskeren.
|
||||
|
||||
openSUSE gebruikt ook een [unieke ID](https://en.opensuse.org/openSUSE:Statistics) om systemen te tellen, die kan worden uitgeschakeld door het bestand `/var/lib/zypp/AnonymousUniqueId` te verwijderen.
|
||||
|
||||
--8<-- "includes/abbreviations.nl.txt"
|
||||
56
i18n/nl/os/qubes-overview.md
Normal file
56
i18n/nl/os/qubes-overview.md
Normal file
@@ -0,0 +1,56 @@
|
||||
---
|
||||
title: "Qubes Overzicht"
|
||||
icon: simple/qubesos
|
||||
---
|
||||
|
||||
[**Qubes OS**](../desktop.md#qubes-os) is een besturingssysteem dat gebruik maakt van de [Xen](https://en.wikipedia.org/wiki/Xen) hypervisor om sterke beveiliging te bieden voor desktop computing via geïsoleerde virtuele machines. Elke VM wordt een *Qube* genoemd en je kunt elke Qube een vertrouwensniveau toewijzen op basis van het doel ervan. Omdat Qubes OS beveiliging biedt door isolatie te gebruiken en alleen acties per geval toe te staan, is dit het tegenovergestelde van [slechtheids opsomming](https://www.ranum.com/security/computer_security/editorials/dumb/).
|
||||
|
||||
## Hoe werkt Qubes OS?
|
||||
|
||||
Qubes gebruikt [compartimentering](https://www.qubes-os.org/intro/) om het systeem veilig te houden. Qubes worden aangemaakt op basis van sjablonen, waarbij de standaard opties Fedora, Debian en [Whonix](../desktop.md#whonix)zijn. Met Qubes OS kunt u ook [wegwerpbare](https://www.qubes-os.org/doc/how-to-use-disposables/) virtuele machines creëren.
|
||||
|
||||
|
||||
<figcaption>Qubes Architectuur, Krediet: Wat is Qubes OS Intro</figcaption>
|
||||
|
||||
Elke Qube-applicatie heeft een [gekleurde rand](https://www.qubes-os.org/screenshots/) die je kan helpen bij het bijhouden van de virtuele machine waarin het draait. Je kunt bijvoorbeeld een specifieke kleur gebruiken voor jouw bankbrowser, en een andere kleur voor een algemene niet-vertrouwde browser.
|
||||
|
||||
|
||||
<figcaption>Qubes vensterranden, krediet: Qubes Screenshots</figcaption>
|
||||
|
||||
## Waarom zou ik Qubes gebruiken?
|
||||
|
||||
Qubes OS is nuttig als jouw [bedreigingsmodel](../basics/threat-modeling.md) een sterke compartimentering en beveiliging vereist, bijvoorbeeld als je denkt dat je onvertrouwde bestanden van onvertrouwde bronnen zult openen. Een typische reden om Qubes OS te gebruiken is het openen van documenten van onbekende bronnen.
|
||||
|
||||
Qubes OS maakt gebruik van [Dom0](https://wiki.xenproject.org/wiki/Dom0) Xen VM (dwz een "AdminVM") voor het besturen van andere gast-VM 's of Qubes op het host-besturingssysteem. Andere VM 's geven individuele toepassingsvensters weer binnen de desktopomgeving van Dom0. Hiermee kun je vensters een kleurcode geven op basis van vertrouwensniveaus en apps draaien die met elkaar kunnen communiceren met zeer fijnmazige controle.
|
||||
|
||||
### Tekst kopiëren en plakken
|
||||
|
||||
Je kunt [tekst kopiëren en plakken](https://www.qubes-os.org/doc/how-to-copy-and-paste-text/) met behulp van `qvm-copy-to-vm` of de onderstaande instructies:
|
||||
|
||||
1. Druk op **Ctrl+C** om de VM waarin je je bevindt te vertellen dat je iets wilt kopiëren.
|
||||
2. Druk op **Ctrl+Shift+C** om de VM te vertellen deze buffer beschikbaar te maken voor het algemene klembord.
|
||||
3. Druk op **Ctrl+Shift+V** in de doel-VM om het globale klembord beschikbaar te maken.
|
||||
4. Druk op **Ctrl+V** in de bestemmings-VM om de inhoud in de buffer te plakken.
|
||||
|
||||
### Bestandsuitwisseling
|
||||
|
||||
Om bestanden en mappen (mappen) van de ene VM naar de andere te kopiëren en te plakken, kunt je de optie **Kopiëren naar andere AppVM...** of **Verplaatsen naar andere AppVM...**gebruiken. Het verschil is dat de optie **Verplaatsen** het oorspronkelijke bestand verwijdert. Beide opties beschermen jouw klembord tegen uitlekken naar andere Qubes. Dit is veiliger dan bestandsoverdracht via air-gapped, omdat een air-gapped computer nog steeds gedwongen wordt partities of bestandssystemen te parseren. Dat is niet nodig met het inter-qube kopieersysteem.
|
||||
|
||||
??? info "AppVM's of qubes hebben geen eigen bestandssystemen"
|
||||
|
||||
Je kunt [bestanden kopiëren en verplaatsen](https://www.qubes-os.org/doc/how-to-copy-and-move-files/) tussen Qubes. Daarbij worden de wijzigingen niet onmiddellijk aangebracht en kunnen ze bij een ongeval gemakkelijk ongedaan worden gemaakt.
|
||||
|
||||
### Inter-VM Interacties
|
||||
|
||||
Het [qrexec framework](https://www.qubes-os.org/doc/qrexec/) is een kernonderdeel van Qubes dat communicatie tussen virtuele machines in domeinen mogelijk maakt. Het is gebouwd bovenop de Xen-bibliotheek *vchan*, die [isolatie vergemakkelijkt door middel van beleid](https://www.qubes-os.org/news/2020/06/22/new-qrexec-policy-system/).
|
||||
|
||||
## Extra bronnen
|
||||
|
||||
Voor aanvullende informatie raden wij je aan de uitgebreide Qubes OS documentatie pagina's te raadplegen op de [Qubes OS Website](https://www.qubes-os.org/doc/). Offline kopieën kunnen worden gedownload van het Qubes OS [documentatie archief](https://github.com/QubesOS/qubes-doc).
|
||||
|
||||
- Open Technologie Fonds: [*Ongetwijfeld 's werelds veiligste besturingssysteem*](https://www.opentech.fund/news/qubes-os-arguably-the-worlds-most-secure-operating-system-motherboard/)
|
||||
- J. Rutkowska: [*Softwarecompartimentering versus fysieke scheiding*](https://invisiblethingslab.com/resources/2014/Software_compartmentalization_vs_physical_separation.pdf)
|
||||
- J. Rutkowska: [*De verdeling van mijn digitale leven in veiligheidsdomeinen*](https://blog.invisiblethings.org/2011/03/13/partitioning-my-digital-life-into.html)
|
||||
- Qubes OS: [*Verwante artikelen*](https://www.qubes-os.org/news/categories/#articles)
|
||||
|
||||
--8<-- "includes/abbreviations.nl.txt"
|
||||
Reference in New Issue
Block a user